Cordyceps to grzyb o właściwościach leczniczych, o którym pewnie nie słyszałeś. Obecnie w Polsce obserwuje się zauważalny wzrost produkcji i sprzedaży suplementów diety zawierających w swoim składzie różnego rodzaje grzyby. Wraz z rozwojem badań naukowych zyskujemy coraz szerszą wiedzę na temat prozdrowotnego wpływu surowców grzybowych na organizm człowieka.
Niemniej, cenne walory smakowe grzybów to jedynie dodatek, ponieważ są one rezerwuarem wielu substancji biologicznie czynnych. Wszystkie grzyby jadalne są uznawane za grzyby lecznicze, natomiast na naszą szczególną uwagę zasługuje maczużnik bojowy (łac. cordyceps militaris). Należy on do rodziny workowców (łac. Ascomycota). Od wieków wykorzystywany jest w tradycyjnej medycynie chińskiej. Grzyb ten jest ceniony za wykazywane właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Ponadto, naturalne zasoby maczużnika są ograniczone, a więc opracowano metody hodowli in vitro na skalę przemysłową.
Cordyceps: skład chemiczny
Cordyceps jest źródłem wielu bioaktywnych związków, w tym:
- polisacharydów (galaktomannan),
- nukleotydów (adenozyna, kordycepina),
- kwasu kordycepsowego,
- aminokwasów i steroli (ergosterol, beta- sitosterol).
Zawiera również inne składniki odżywcze takie jak: białko, witaminy (E, K, B1, B2 i B12) oraz minerały (potas, sód, wapń, magnez, żelazo, cynk i selen). Jednocześnie te substancje są odpowiedzialne za różnorodne efekty prozdrowotne obserwowane w badaniach.
Maczużnik bojowy (łac. cordyceps militaris)
Żródło: https://ars.els-cdn.com/content/image/1-s2.0-S0367326X18305550-fx1_lrg.jpg
Cordyceps właściwości: działanie immunomodulujące
Pierwsze badanie – odpowiedź immmunologiczna
W randomizowanym, kontrolowanym badaniu klinicznym z 2024 r. oceniano wpływ napoju zawierającego ekstrakt z Cordycepsu na odpowiedź immunologiczną u zdrowych dorosłych. Zaobserwowano, że aktywność limfocytów NK (natural killers) wyraźnie wzrosła u uczestników obu płci w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Co więcej, odnotowano także wzrost stężenia cytokin: IL-1 beta u mężczyzn po 4 tygodniach terapii i IL-6 u kobiet po 8 tygodniach suplementacji. Otrzymane wyniki sugerują, że suplementacja C. militaris stymuluje odpowiedź immunologiczną u zdrowych osób, nie wykazując przy tym toksyczności.
Drugie badanie – pacjenci po przeszczepie nerek
Inne badanie kontrolowane z randomizacją z 2009 roku wykazało szereg pozytywnych skutków suplementacji ekstraktem grzybowym u pacjentów po przeszczepie nerek, którzy przyjmowali cyklosporynę.
Zauważono, że częstość występowania nefrotoksyczności i hepatotoksyczności w grupie leczonych pacjentów, którzy suplementowali cordyceps, była istotnie niższa niż w grupie kontrolnej. Zażywanie ekstraktu pozwoliło na zmniejszenie dawki cyklosporyny u pacjentów, nie zwiększając jednocześnie ryzyka odrzucenia przeszczepu.
Działanie immunomodulujące grzyba, wykazane w badaniach z udziałem ludzi, zostało wcześniej zaobserwowane w badaniach na modelach zwierzęcych.
Poprawa wydolności fizycznej
Kolejne randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą z 2016 roku przeprowadzone na sportowcach wykazało, że 3-tygodniowa suplementacja C. militaris jest w stanie poprawić liczne parametry. W badaniu obserwowano m.in. maksymalne zużycie tlenu (VO2max), próg wentylacji oraz czas do wyczerpania względem grupy otrzymującej placebo. Jednakże zaobserwowano także znaczący wzrost względnej mocy szczytowej (RPP).
Zatem, zażywanie ekstraktu z cordycepsu może prowadzić do wzrostu tolerancji na wysiłek o wysokiej intensywności poprzez zwiększenie produkcji energii w mitochondriach oraz redukcję odczuwanego zmęczenia.
Wymienione korzyści z suplementacji C. militaris w kontekście poprawy parametrów wydolnościowych organizmu wynikają prawdopodobnie z jego antyoksydacyjnego potencjału.
Wykazano bowiem, że C. militaris ma zdolność do:
- neutralizacji wolnych rodników,
- aktywacji enzymów antyoksydacyjnych,
- ochrony błon komórkowych.
Właściwości przeciwnowotworowe
W 2024 roku opublikowano metaanalizę uwzględniającą 12 randomizowanych badań kontrolowanych na temat oceny skuteczności stosowania grzyba Cordyceps (C. sinesis) w leczeniu adjuwantowym nowotworu płuc. Zaobserwowano m.in.: poprawę funkcji odpornościowych poprzez zwiększenie populacji limfocytów CD4 i wyższy wskaźnik odpowiedzi na leczenie u pacjentów w trakcie suplementacji Cordycepsem.
Przeprowadzono liczne badania in vitro oraz in vivo na modelach zwierzęcych, które sugerują, że ekstrakt wykazuje działanie przeciwnowotworowe poprzez:
- indukowanie apoptozy komórek nowotworowych (badania in vitro sugerują, że kordycepina i ergosterol mogą hamować proliferację komórek nowotworowych oraz indukować ich apoptozę),
- hamowanie angiogenezy (badania in vivo na modelach zwierzęcych dowiodły, że kordycepina hamuje ekspresję VEGF na poziomie transkrypcyjnym i translacyjnym).
Warto zaznaczyć, że cordycepina zawarta w C. militaris jest obecnie przedmiotem badań nad jej potencjalnym zastosowaniem w terapii nowotworowej. Brytyjscy naukowcy opracowali pochodną kordycepiny, która wykazuje obiecujące wyniki w badaniach przedklinicznych. Warto zauważyć, że obecnie trwają badania kliniczne mające na celu ocenę jej skuteczności i bezpieczeństwa u pacjentów onkologicznych.
Ochronny wpływ na siatkówkę oka
W ramach ciekawostki warto dodać, że badania in vitro wykazały, iż karotenoidy wyizolowane z gatunku cordyceps (C. militaris) chronią ludzkie komórki śródbłonka siatkówki oka przed uszkodzeniami związanymi ze stresem oksydacyjnym.
Wnioski płynące z badania sugerują, że C. militaris wykazuje wysoki potencjał terapeutyczny w kontekście hamowania rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej. Z racji powszechności tego schorzenia, które często pojawia się wraz z wiekiem ta informacja może okazać się przydatna.
W literaturze opisanych jest wiele prac naukowych, które prezentują mechanizmy komórkowe działania substancji czynnych zawartych w grzybach z gatunku cordyceps. Większość z nich stanowią eksperymenty na liniach komórkowych lub badania na modelach zwierzęcych. Niestety istnieje niewiele badań z udziałem ludzi.
Autorzy publikacji podkreślają, jak istotne jest prowadzenie kolejnych badań klinicznych oceniających skuteczność suplementacji C. militaris i C. sinesis w celu potwierdzenia ich prozdrowotnego wpływu na organizm ludzki.
Jak stosować suplement?
Suplementy z cordyceps dostępne są na rynku zazwyczaj w postaci czystych ekstraktów w formie proszku lub kapsułek. W zależności od wybranej formy suplementu ilość poszczególnych substancji aktywnych będzie zmienna.
W przypadku suchych ekstraktów, zalecana dzienna dawka wynosi zwykle od 500 mg do 1500 mg. Przy wyborze odpowiedniego suplementu należy także kierować się wartością współczynnika DER (Drug Extract Ratio).
DER informuje nas o ilości surowca grzybowego użytego do wytworzenia danego ekstraktu. DER 10:1 oznacza, że do wytworzenia 1 kg ekstraktu użyto 10 kg surowca. Im wyższa wartość współczynnika tym bardziej skoncentrowany jest ekstrakt. Dla uzyskania optymalnych efektów pod kątem zdrowia ekstrakt należy przyjmować systematycznie.
Podsumowanie
Przyjmowanie ekstraktów z gatunku cordyceps :C. militaris i C. sinesis może wiązać się z szeregiem korzyści, takich jak: wzmocnienie odporności, poprawa wydolności fizycznej, działanie przeciwnowotworowe czy pozytywny wpływ na siatkówkę oka. Przede wszystkim warto jednak pamiętać o wyborze suplementów o wysoko-skoncentrowanym ekstraktem oraz, aby przyjmować je systematycznie.
Bibliogfrafia:
1. Das, G., Shin, H. S., Leyva-Gómez, G., Prado-Audelo, M. L. D., Cortes, H., Singh, Y. D., Panda, M. K., Mishra, A. P., Nigam, M., Saklani, S., Chaturi, P. K., Martorell, M., Cruz-Martins, N., Sharma, V., Garg, N., Sharma, R., & Patra, J. K. (2021). Cordyceps spp.: A Review on Its Immune-Stimulatory and Other Biological Potentials. Frontiers in pharmacology, 11, 602364,
2. Lan, L., Wang, S., Duan, S., Zhou, X., & Li, Y. (2022). Cordyceps militaris Carotenoids Protect Human Retinal Endothelial Cells against the Oxidative Injury and Apoptosis Resulting from H2O2. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2022, 1259093,
3. Li, Y., Xue, W. J., Tian, P. X., Ding, X. M., Yan, H., Pan, X. M., & Feng, X. S. (2009). Clinical application of Cordyceps sinensis on immunosuppressive therapy in renal transplantation. Transplantation proceedings, 41(5), 1565–1569,
4. Ontawong, A., Pengnet, S., Thim-Uam, A., Munkong, N., Narkprasom, N., Narkprasom, K., Kuntakhut, K., Kamkeaw, N., & Amornlerdpison, D. (2024). A randomized controlled clinical trial examining the effects of Cordyceps militaris beverage on the immune response in healthy adults. Scientific reports, 14(1), 7994,
5. Schwenzer, H., De Zan, E., Elshani, M., van Stiphout, R., Kudsy, M., Morris, J., Ferrari, V., Um, I. H., Chettle, J., Kazmi, F., Campo, L., Easton, A., Nijman, S., Serpi, M., Symeonides, S., Plummer, R., Harrison, D. J., Bond, G., & Blagden, S. P. (2021).The Novel Nucleoside Analogue ProTide NUC-7738 Overcomes Cancer Resistance Mechanisms In Vitro and in a First-In-Human Phase I Clinical Trial. Clinical cancer research : an official journal of the American Association for Cancer Research, 27(23), 6500–6513.
Autor tekstu Karolina Barańska
Dyplomowany kosmetolog i trycholog, absolwentka Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Członkini Polskiego Towarzystwa Trychologicznego i International Trichoscopy Society. Działam głównie w obszarze trychologii funkcjonalnej opartej na całościowym podejściu do pacjenta.