Czym jest mikroplastik i czy jest szkodliwy?

By Marcin Michalski

Zanieczyszczenie plastikiem jest wszechobecne na całym świecie. Występuje w oceanach, jeziorach i rzekach, w glebie, w atmosferze oraz w biomasie zwierzęcej.

Chociaż nie ma standardowej definicji mikroplastiku, są one powszechnie definiowane jako cząstki plastiku mniejsze niż 5 milimetrów – mniej więcej o średnicy standardowej gumki do ołówka. Pomimo swojej wielkości, badania wykazały, że mikrodrobiny plastiku są głównymi czynnikami przyczyniającymi się do zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i występują powszechnie w środowisku od wysoko położonego Mount Everestu po głębiny morskie. Niektórzy ludzie martwią się, czy nasze zdrowie zostanie zachwiane, jeśli będziemy narażeni na te małe materiały, na przykład poprzez żywność lub wodę. Wiele instytucji badawczych, a także kilka międzynarodowych autorytetów, takich jak Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), zbadało ten obszar, aby dowiedzieć się, czy lub jak mikrodrobiny plastiku wpływają na nasze zdrowie. Jest to nowa dziedzina badań i wciąż jest wiele do zrobienia, zanim będą mogli udzielić jasnych odpowiedzi.

Badania nad odpadami z tworzyw sztucznych w oceanach rozpoczęły się już w latach 70. XX wieku, ale nie wzbudziły większego zainteresowania społeczności naukowej aż do początku XXI wieku. Termin „mikroplastik” został po raz pierwszy użyty w 2004 roku i od tego czasu małe kawałki plastiku były badane i wykrywane na całym świecie w różnych środowiskach. Liczba badań naukowych dotyczących mikrodrobin plastiku rośnie, co oznacza, że teraz wiemy więcej, ale niektóre rzeczy wciąż wymagają odkrycia.

Gwałtowny wzrost konsumpcji jednorazowego plastiku i rosnąca kultura „wyrzucania” zaostrzyły problem. Systemy gospodarowania odpadami nie mają wystarczającej zdolności na poziomie globalnym, aby bezpiecznie usuwać lub przetwarzać odpady z tworzyw sztucznych, co skutkuje nieuniknionym wzrostem zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi.

Prawie 400 milionów ton tworzyw sztucznych jest produkowanych każdego roku, a do 2050 r. liczba ta ma się podwoić. Nawet gdyby cała produkcja tworzyw sztucznych została w magiczny sposób zatrzymana jutro, istniejące tworzywa sztuczne na wysypiskach i w środowisku – masa szacowana na około 5 miliardów ton – utrzymałaby się nadal i rozkładała na maleńkie fragmenty, których nie można zebrać ani oczyścić, stale podnosząc poziom mikroplastiku. To „plastikowa bomba zegarowa”.

Czym jest mikroplastik?

Mikroplastiki to małe kawałki tworzywa sztucznego, które różnią się znacznie, mimo że są bardzo małe. Najmniejsze kawałki nie są widoczne gołym okiem. Ich skład może stanowić dowolny rodzaj tworzywa sztucznego, taki jak polietylen (PE), bursztynian polibutylenu (PBS) lub polichlorek winylu (PVC). Mogą również mieć różne kształty, kolory, rozmiary i gęstości.

Mikrodrobiny plastiku są często definiowane między 0,1 a 5000 µm.
Termin „nanoplastyka” jest czasem używany do opisania nawet mniejszych kawałków plastiku, od 0,001 do 0,1 µm (mniej niż jedna milionowa metra).

Małe kawałki plastiku można podzielić na mikrodrobiny pierwotne i wtórne w zależności od tego, skąd pochodzą, zanim trafią do natury. Pierwotne mikrodrobiny plastiku są już niewielkie, gdy są usuwane, na przykład z produktów kosmetycznych i różnych gałęzi przemysłu. Wtórne mikrodrobiny plastiku pochodzą z większych kawałków plastiku, takich jak torby, butelki i sieci rybackie, które są wyrzucane i poddawane działaniu czynników atmosferycznych, a następnie rozpadają się na mikro i nanoplastik. Wtórne mikrodrobiny plastiku stanowią większość tych znajdujących się w oceanach i połykanych przez zwierzęta morskie.

Plastikowe pojemniki na żywność wyrzucają do gorącej wody ogromną liczbę maleńkich drobinek – zwanych mikroplastikami.

Ponadto interesuje nas nie tylko sam mikroplastik, ale także potencjalne uwalnianie dodatków do tworzyw sztucznych, takich jak bisfenol A lub zanieczyszczeń, takich jak PCB, WWA, które są związane z mikroplastikiem. Te dodatki i zanieczyszczenia mogą być szkodliwe i dlatego są również badane i oceniane.

Jakie są skutki zanieczyszczenia plastikiem?

Odkąd tworzywa sztuczne weszły na rynek w XX wieku, materiały umożliwiły wprowadzenie nowych innowacji i przyczyniły się do uzyskania korzyści społecznych, zwłaszcza w zakresie żywności i zdrowia, bezpieczeństwa, oszczędności energii i ochrony materiałów. Mają cenne właściwości, takie jak łatwość formowania, lekkość i niedroga produkcja. Te właściwości są trudne do uzyskania przy użyciu innych materiałów.

Przy ilości zużywanej na co dzień, recykling i utylizacja stanowią pewne wyzwania. Wiele badań poświęcono znalezieniu bardziej zrównoważonych sposobów radzenia sobie z tak wielką ilością plastiku, którego obecnie używamy. Gdy odpady z tworzyw sztucznych nie są odpowiednio przetwarzane i większe kawałki są uwalniane do oceanów, powstałe wtórne mikrodrobiny plastiku mogą pozostawać w środowisku przez setki lat.

Niektóre skutki zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi obejmują :

Tworzywa sztuczne utrzymują się przez dziesięciolecia i gromadzą się na naszych wybrzeżach i oceanach
Wpływa na ekosystemy i dziką przyrodę, ale to w jakim stopniu nadal jest przedmiotem badań
Powstałe mikrodrobiny plastiku mogą dostać się do naszego łańcucha pokarmowego.

Jaki jest problem z mikroplastikami?

W rybołówstwie i akwakulturze naukowcy badają potencjalny wpływ mikrodrobin plastiku na zdrowie i produktywność ryb. Badania wykazały obecnie negatywne skutki tylko wtedy, gdy organizmy wodne, takie jak małże i robaki morskie, były narażone w laboratorium na bardzo wysokie stężenia mikroplastiku. Stężenia te w laboratorium są znacznie wyższe niż rzeczywiste stężenia w oceanach o kilka wielkości. Obecnie nie ma dowodów na to, że niewielka liczba mikrodrobin plastiku znaleziona w dzikich i hodowlanych organizmach wodnych ma negatywny wpływ na te populacje.

Procesowi fragmentacji sprzyja fotodegradacja (od światła słonecznego), degradacja termooksydacyjna (powolny rozpad oksydacyjny w umiarkowanych temperaturach) i degradacja termiczna (w wysokich temperaturach). Te procesy degradacji często powodują, że tworzywo sztuczne staje się bardziej kruche, a tym samym sprzyja jego rozdrobnieniu.

W 2020 r. zespół badaczy ukończył zestaw analiz dla 9 młodych żółwi szylkretowych w wieku poniżej 3 tygodni. Jedno pisklę o długości zaledwie 9 centymetrów miało 42 kawałki plastiku w przewodzie pokarmowym. Większość z nich to mikrodrobiny plastiku. Komentarz jednego z badaczy : „Nie sądzimy, by którykolwiek z nich umarł specjalnie z powodu plastiku” — mówi Lynch. Ale zastanawia się, czy pisklęta mogły mieć problemy z rozwojem tak szybko, jak to potrzebne. „To bardzo trudny etap życia dla tych małych osobników”.

Zooplankton, jeden z najmniejszych organizmów morskich, rośnie wolniej i mniej skutecznie rozmnaża się w obecności mikrodrobin plastiku.

Badanie z 2019 r. wykazało, że dorosłe kraby z Pacyfiku ( Emerita analoga ) wystawione na działanie włókien plastiku, żyły krócej.

Prawie 700 gatunków morskich i ponad 50 gatunków słodkowodnych połknęło lub zaplątało się w makroplastik.

Niektóre osoby są zaniepokojone narażeniem człowieka na mikrodrobiny plastiku i tym, czy mają one wpływ na nasze zdrowie. Nie jest to w pełni zrozumiałe i potencjalnie będzie zależeć od takich czynników jak :

Mikroplastik znajduje się nie tylko w wodzie, ale również unosi się w powietrzu. www.mulherespelosoceanos.com.

Stężenie: ilość, na którą jesteśmy narażeni
Właściwości fizyczne: wielkość, kształt i długość mikroplastiku
Właściwości chemiczne: jakiego rodzaju jest tworzywo sztuczne i czy ma jakieś szkodliwe dodatki lub zanieczyszczenia z nim związane
Punkt wejścia: czy ma to jakiekolwiek znaczenie, czy mikroplastik dostanie się do naszego ciała przez np. kontakt z powietrzem, żywnością lub skórą.

Jak mikroplastiki wpływają na ludzi?

To, czy spożycie mikrodrobin plastiku znacząco zwiększa naszą ekspozycję na te chemikalia, zależy od tego, jak szybko usuwają się one z plastikowych drobinek i jak szybko drobinki przemieszczają się przez nasze ciała – czynniki, które naukowcy dopiero zaczynają badać.

Nadal nie wiemy, czy i jak mikroplastiki wpływają na ludzi. Ponadto, ponieważ tworzywa sztuczne często zawierają dodatki lub inne substancje, ważne jest, aby przed wyciągnięciem jakichkolwiek wniosków dokładnie zbadać potencjalne szkodliwe skutki narażenia na nie.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdza, że obecnie nie ma wystarczających danych na temat tego, jak mikrodrobiny plastiku w żywności i ze środowiska zachowują się w organizmie, aby móc w pełni ocenić, w jaki sposób mikrodrobiny plastiku wpływają na zdrowie człowieka. Sugerują, że instytucje badawcze powinny kontynuować badania oraz dalej rozwijać i standaryzować metody stosowane do analizy mikrodrobin plastiku i oceny potencjalnych zagrożeń, jakie mogą one stwarzać. Ułatwi to porównywanie wyników z różnych instytucji badawczych i uzyskanie jaśniejszego obrazu sytuacji.

Jednym z pytań związanych z ryzykiem jest to, czy mikrodrobiny plastiku mogą pozostać w ludzkim ciele, potencjalnie gromadząc się w niektórych tkankach. Badania na myszach wykazały, że mikroplastik o średnicy około 5 µm może pozostać w jelitach lub dotrzeć do wątroby.

Jak twierdzą czołowi naukowcy, żadne opublikowane badanie nie zbadało jeszcze bezpośrednio wpływu plastikowych drobinek na ludzi. Jedyne dostępne badania opierają się na eksperymentach laboratoryjnych, które wystawiają komórki lub tkanki ludzkie na działanie mikroplastiku lub wykorzystują zwierzęta, takie jak myszy lub szczury. Na przykład w jednym badaniu myszy karmione dużymi ilościami mikroplastików wykazywały stan zapalny w jelicie cienkim. Myszy narażone na mikroplastik w dwóch badaniach miały obniżoną liczbę plemników i mniej mniejszych młodych, w porównaniu z grupami kontrolnymi. Niektóre z in vitro badania na ludzkich komórkach lub tkankach również sugerują toksyczność. Jednak podobnie jak w przypadku badań morskich, nie jest jasne, czy stosowane stężenia są istotne dla tego, na co narażone są myszy – lub ludzie.

Czy w żywności są mikrodrobiny plastiku?

Ogólnie wiedza na temat występowania mikrodrobin plastiku jest ograniczona, ale zostały one znalezione i przebadane w kilku różnych produktach spożywczych, w tym:

ryby i owoce morza
sól kuchenna
piwo
miód i cukier
woda z kranu.

Mikroplastiki znaleziono również w glebie w wyniku zanieczyszczenia takimi przedmiotami, jak zużyte opakowania lub plastikowe urządzenia rolnicze. Potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć wpływ mikrodrobin plastiku na środowisko glebowe, na przykład, czy ma to jakikolwiek wpływ na warzywa lub inne rośliny uprawiane w glebie.

https://smartwatermagazine.com/news/european-commission/finding-right-methods-measuring-microplastics-water

Czy woda pitna zawiera mikrodrobiny plastiku?

Mikrodrobiny plastiku zostały znalezione w wodzie pitnej, ale ich ilości różnią się znacznie w poszczególnych próbkach i rodzajach wody. Jak w przypadku wszystkich badań, zebranie informacji w celu wyciągnięcia wniosków wymaga czasu. Chociaż istnieje już wiele badań dotyczących mikrodrobin plastiku w wodzie pitnej, potrzeba więcej i mocniejszych danych, zanim można będzie udzielić jasnych odpowiedzi. Naukowcy pracują nad udoskonaleniem metod pobierania próbek i analiz, które ostatecznie mogą pomóc nam lepiej zrozumieć narażenie mikrodrobin plastiku w wodzie pitnej i ich potencjalny wpływ na nasze zdrowie.

Czy mikrodrobiny plastiku w żywności i wodzie są szkodliwe dla zdrowia ludzkiego?

Nauka rozwija się z dnia na dzień, potrzebne są dalsze badania, aby w pełni zrozumieć wpływ mikrodrobin plastiku na środowisko i nasze zdrowie. W tej chwili nie ma żadnych porad od oficjalnych władz wskazujących, że musimy zmienić nasze nawyki żywieniowe lub unikać niektórych produktów spożywczych, aby omijać mikrodrobiny plastiku, ale jasne jest, że istnieje wiele pytań, na które nie mamy jeszcze ostatecznych odpowiedzi. Instytucje badawcze i międzynarodowe władze pracują nad określeniem ilości mikroplastików, na które jesteśmy narażeni, czy ta ilość jest dla nas szkodliwa i czy dodatki i inne substancje mają wpływ na poziom toksyczności.

Jeśli martwisz się obecnością mikrodrobin plastiku w wodzie pitnej, możesz zastosować filtr z węglem aktywnym do wody z kranu, taki jak ten stosowany w domowych dzbankach na wodę lub filtrach do kranu.

Ile mikroplastików zużywamy?

Nie wiemy dokładnie, ile średnio zużywamy mikrodrobin plastiku, ponieważ ich źródła i nasze narażenie na nie nie są w pełni mierzalne. Kiedy badania się rozwiną i będzie więcej dostępnych danych, łatwiej będzie oszacować, ile mikroplastików zużywamy.

Niektórzy ludzie są szczególnie zaniepokojeni mikrodrobinami plastiku pochodzącymi z ryb i owoców morza. Mikroplastiki wykryte w tych produktach zwykle znajdują się w przewodzie pokarmowym, którego normalnie nie jemy. Kiedy przygotowujemy rybę, zwykle wyrzucamy tę część i dlatego nie zjadamy mikroplastiku z tych organów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy jemy małże, takie jak małże, gdzie spożywa się cały pokarm.

Aby zrozumieć więcej, naukowcy z Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oszacowali, ile mikrodrobin plastiku osoba może spożyć, jedząc porcję małży. Szacunki najgorszego przypadku wykazały, że porcja 225 g małży może zawierać 7 mikrogramów (µg) plastiku, potencjalnie zawierając niewielką ilość innych chemicznych dodatków zanieczyszczeń. Ilość dodatków i zanieczyszczeń, na które osoba jest narażona poprzez małże, to tylko niewielki ułamek tego, na co osoba jest normalnie narażona z innych źródeł poprzez typową dietę (mniej niż 0,1%). Naukowcy doszli zatem do wniosku, że w tym przypadku wkład pochodzący z części małży miałby niewielki, znikomy wpływ na całkowitą ekspozycję na dodatki i zanieczyszczenia – wydaje mi się jednak chyba nikt z nas nie je małży codziennie, całe szczęście.

Czy istnieją luki w wiedzy na temat mikrodrobin plastiku?

Podczas gdy badania posuwają się naprzód, istnieje wiele luk w wiedzy na temat mikrodrobin plastiku i ich wpływu na zdrowie człowieka. Oprócz tych już wspomnianych, naukowcy badają akumulację mikrodrobin plastiku u ludzi w czasie, na przykład po wdychaniu ich przez powietrze lub spożywaniu ich z pożywieniem. Dokładniej analizuje się również, czy czynniki takie jak rozmiar, kształt, miejsce wejścia i skład chemiczny wpływają na potencjalnie toksyczne mikrodrobiny plastiku dla ludzi. Co ciekawe, istnieją pewne podobieństwa między mikroplastikami a innymi, znacznie bardziej zbadanymi nanomateriałami. Naukowcy mogą zatem opierać się na tej już istniejącej wiedzy i wnioskach wyciągniętych podczas badania wpływu mikrodrobin plastiku.

Jeśli chodzi o to, co jemy, prowadzi się wiele badań dotyczących obszarów, które wciąż nie są pewne. Obejmuje to badania mające na celu określenie ilości mikrodrobin plastiku w żywności, czy mikrodrobiny plastiku są przenoszone między poziomami łańcucha pokarmowego (np. z ryb na ludzi), ich wpływu na ludzki mikrobiom oraz czy przetwarzanie żywności, na przykład gotowanie, ma jakikolwiek wpływ na potencjalną toksyczność mikrodrobin plastiku. Jeśli tak by było, czy organizm nie zacznie, nadmiernie reagować, lub już nie reaguje na spożywane przez nas drobiny mikroplastiku? Czy nie powoduje to nadaktywności naszego układu odpornościowego? To tylko kilka z wielu pytań, które się nasuwają.

Również w przypadku organizmów morskich i owoców morza, niektóre obszary wymagają dalszych badań. Aby móc je uwzględnić i wyciągnąć wnioski, metody stosowane do wykrywania i ilościowego określania zarówno mikro-, jak i nanoplastików wymagają dalszego udoskonalenia. Naukowcy są szczególnie zainteresowani mapowaniem najmniejszych cząstek i ich wpływu na nasze zdrowie.

Jak mogę zmniejszyć ilość odpadów z tworzyw sztucznych?

Niektóre sugestie dotyczące zmniejszenia śladu plastiku, a tym samym ograniczenia uwalniania mikrodrobin plastiku, obejmują :

Recykling tworzyw sztucznych. Może się to różnić w zależności od lokalizacji, więc sprawdź zasady recyklingu w Twojej okolicy.
Ogranicz użycie nieistotnych lub jednorazowych tworzyw sztucznych, na przykład:
– Przynieś własną butelkę lub filiżankę do kawy wielokrotnego użytku.
– Powiedz nie plastikowym sztućcom i słomkom.
– Przynieś własne torby na zakupy wielokrotnego użytku.
Istnieją również filtry w domowych pralkach, które usuwają mikroplastik z wody po umyciu, aby zmniejszyć ładunek mikroplastiku trafiający do systemu oczyszczania ścieków.
Aby jeszcze bardziej ograniczyć narażenie na mikrodrobiny plastiku i ich uwalnianie, rozważ unikanie produktów zawierających mikrogranulki, takich jak niektóre rodzaje past do zębów, płyny do mycia twarzy i ciała lub kosmetyki.
Dieta dla środowiska.

W gruncie rzeczy pozostaje wiele niewiadomych związanych z mikroplastikiem. Póki co wiemy, że istnieje choć, ilośc, kształt, wielkość, cały czas są przedmiotem badań. Wiemy, że wysokie narażenie zwierząt na mikroplastik może być niekorzystne, jednak nadal są to ogromne ilości, nie do odtworzenia na ludziach. Pozostaje czekać i sprawdzać jak ma się temat w przyszłości. To co możemy zrobić to ograniczyć używanie plastikowych materiałów.

źródła:

https://science.sciencemag.org/content/369/6510/1455