PCOS to choroba, która dotyka co raz więcej kobiet na świecie. Zanim przejdziemy do konkretów, na samym wstępie trzeba rozszyfrować enigmatyczny skrót, który może nie wszyscy znają.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych i metabolicznych u kobiet przed menopauzą. Jest definiowana jako połączenie oznak i objawów nadmiaru androgenów i dysfunkcji jajników przy braku innych specyficznych diagnoz.
Etiologia tego zespołu pozostaje w dużej mierze nieznana, ale coraz więcej dowodów sugeruje, że PCOS może być złożonym zaburzeniem wielogenowym z silnymi wpływami epigenetycznymi i środowiskowymi, w tym dietą i stylem życia. Zespół ten jest często związany z otyłością, insulinoopornością, zaburzeniami metabolicznymi i czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego. Diagnostyka i leczenie PCOS nie są skomplikowane, wymagają jedynie rozsądnego zastosowania kilku dobrze wystandaryzowanych metod diagnostycznych oraz odpowiednich podejść terapeutycznych do hiperandrogenizmu, konsekwencje dysfunkcji jajników i związanych z nią zaburzeń metabolicznych.
Jak diagnozujemy?
Do rozpoznania zespołu policystycznych jajników u dorosłych kobiet można stosować kryteria :
National Institutes of Health (NIH) : do rozpoznania konieczne jest spełnienie trzech kryteriów:
- hiperandrogenizm lub hiperandrogenemia / Hiperandrogenizm jest dolegliwością, która polega na nadmiernym wydzielaniu androgenów u kobiet.
- oligoowulacje – Bardzo rzadkie owulacje lub ich całkowity brak
- wykluczenie innych znanych chorób, które mogą być powiązane z hiperandrogenizmem.
Kryteria Androgen Excess Society (AES) – rozpoznanie na podstawie dwóch kryteriów:
- hiperandrogenizm : hirsutyzm ( nadmierne owłosienie ), hiperandrogenemia
- dysfunkcja jajników : oligoowulacja lub brak owulacji, lub obecność jajników policystycznych w USG.
Kryteria Rotterdamskie (konieczne dwa z trzech kryteriów):
- brak lub rzadkie występowanie owulacji
- kliniczne lub biochemiczne objawy hiperadrogenizmu
- obraz policystycznych jakników w badaniu USG – obecność conajmniej 12 pęcherzyków Graafa o średnicy 2-9 mm.
Dodatkowo ocenia się szeroki wachlarz zaburzeń hormonalnych : nadmiar androgenów, hiperinsulinemia, insulinooporność, zaburzenia gospodarki węglowodanowej i lipidowej. Zwraca się również uwagę na czynniki immunologiczne oraz rolę stresu oksydacyjnego w powstawaniu PCOS, wpływ może mieć również rodzinna podatność na występowanie PCOS. Pojawiają się również badania, które wskazują, że podwyższony poziom hormonu białkowego wydzielanego przez jajniki zwanego hormonem anty-Mullerian (AMH) może wskazywać na PCOS, ale obecnie nie jest to wykorzystywane do oficjalnej diagnozy.
🔍 Według tego badania jedna trzecia kobiet potrzebowała ponad 2 lat i wizyt u co najmniej 3 pracowników służby zdrowia, zanim postawiono właściwą diagnozę. Możliwe, że ty lub ktoś, kogo znasz, ma PCOS i nawet tego nie wie.
🔍 Narastająca epidemia otyłości i nadwagi, może w istotny sposób wpływać na nasilenie objawów PCOS. W jednym z badań spośród 70 dziewcząt diagnozowany w kierunku PCOS, stwierdzono nadwagę i otyłość u 84% badanych. Okazało się, że u otyłych pacjentek z PCOS znacznie częściej występują cykle bezowulacyjne, bezpłodność oraz wyższe stężenie androgenów ( Androgeny – są to hormony płciowe o budowie sterydowej o działaniu maskulinizującym fizjologicznie występujące u mężczyzn).
Wiele kobiet z PCOS przejawia zaburzenia w gospodarce insulinowej. Oznacza to, że ich komórki nie reagują zbyt dobrze na wiadomość o insulinie, więc trzeba ich wyprodukować więcej, aby utrzymać stabilny poziom cukru we krwi. Problem polega na tym, że nadmiar insuliny może powodować, że jajniki produkują więcej androgenów niż normalnie. Nadmiar androgenów zakłóca następnie produkcję hormonów, które co miesiąc rozwijają się i prowadzą do owulacji. Insulinooporność jest związana z otyłością, złymi wyborami żywieniowymi i brakiem ruchu. Kobiety z PCOS często mają również wyższy niż normalnie poziom stanu zapalnego w swoim ciele. Ten nadmierny stan zapalny może również zakłócać wrażliwość na insulinę, a także zwiększać poziom androgenów.
🔍 Insulinooporność występuje u 50-70% kobiet z PCOS. Wysoka insulina powoduje wzrost estrogenów i androgenów, które powodują niski poziom SHBG, co zwiększa poziom wolnego testosteronu.
Krewne pierwszego stopnia osoby z PCOS mają 50% szans na rozwój PCOS. Zwykle siostry mają podobne objawy, jednak co ciekawe, bracia kobiet z PCOS również mają insulinooporność i nieprawidłowy poziom hormonów (poziom DHEA-S).
Nieleczony PCOS może zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, choroby serca i raka endometrium.
Objawy związane z PCOS obejmują problemy skórne (trądzik), wypadanie włosów, niepożądany wzrost włosów (hirsutyzm), nieregularne lub obfite miesiączki oraz zaburzenia nastroju. Częste zaburzenia równowagi hormonalnej związane z PCOS obejmują wysokie androgeny (testosteron/DHEA), nadprodukcję CRH (hormonu uwalniającego kortykotropinę) i kortyzolu, podwyższony poziom insuliny/glukozy, podwyższony poziom estronu i niewłaściwe proporcje LH (hormonu luteinizującego) do FSH (stymulującego pęcherzyki jajnikowe).
Interwencje związane ze stylem życia mogą poprawić wskaźnik wolnych androgenów, masę ciała i BMI u kobiet z PCOS. Modyfikacje stylu życia mają kluczowe znaczenie dla pomocy pacjentom z PCOS w łagodzeniu objawów i zmniejszaniu bieżących zagrożeń dla zdrowia.
Spożywanie bogatej w składniki odżywcze diety o niskim indeksie glikemicznym poprawi wrażliwość na insulinę, skład ciała i poziom androgenów.
Zwiększony stres podnosi poziom kortyzolu, co z kolei podnosi poziom glukozy we krwi. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do zwiększonego przyrostu masy ciała w okolicy brzucha, a także wzrostu poziomu androgenów. Nadmierne poziomy androgenów mogą prowadzić do aromatyzacji i wzrostu poziomu estrogenu spowodowanego wzrostem tkanki tłuszczowej. Podwyższony poziom estrogenu zaburza prawidłowe proporcje LH i FSH, które prowadzą do nieprawidłowości miesiączkowania i wielu innych objawów związanych z PCOS. Wielu pacjentów przyznaje, że doświadcza stresu w swoim życiu, jednak większość nie zdaje sobie sprawy z prawdziwych zmian fizjologicznych, jakie zachodzą, gdy czują się zestresowani.
Regularny ruch jest częścią każdego planu leczenia pacjentów, u których zdiagnozowano PCOS. Ważne jest, aby wykonywać umiarkowaną aktywność, aby poprawić skład ciała, spalić tkankę tłuszczową, obniżyć poziom kortyzolu, zwiększyć wychwyt glukozy przez tkankę mięśniową. Niektóre kobiety popełniają błąd angażując się w niezwykle intensywną aktywność, która w rzeczywistości może powodować większą nierównowagę hormonalną. Generalnie zalecam słuchanie swojego ciała i zwracanie uwagi na to, jak się czujesz podczas i po ćwiczeniach.
Co może pomóc?
- Optymalizacja diety w celu poprawy wrażliwości na insulinę, oraz odpowiednia masa ciała
- Wspieranie zdrowia jelit w celu zmniejszenia stanu zapalnego
- Odpowiednia ilośc dobrej jakości snu – niedobory snu nasilają powstawanie stanów zapalnych, zwiększają poziom kortyzolu
- Zmniejszenie toksyczności w celu pobudzenia równowagi hormonalnej
- Minimalizowanie stresu poprzez zmiany stylu życia
- Stosowanie ukierunkowanych suplementów i ziół w celu dalszego wspierania hormonów. Suplementów mamy kilka, które znajdują odzwierciedlenie w badaniach naukowych są to między innymi : inozytol, NAC, witamina D, chrom, cynamon, magnez, kwasy omega 3, cynk, witaminy z grupy B, probiotyki.
- Brak restrykcyjnych diet typu 1000 kcal, detox itp.
